“Het is niet de vraag of de wolf naar Nederland komt, maar vooral: wanneer!” – Britta Habbe.
RTV Drenthe wil in twee uitzendingen van ROEG de spotlights zetten op de wolf. Wat zou het voor ons hier betekenen als er wolven komen? Hoe realistisch is het dat er daadwerkelijk eentje asiel aanvraagt, kan Drenthe dat aan? En hoe gaan ze om met de wilde wolf in Duitsland?
Om daar antwoorden op te krijgen ging ROEG filmen in de Lüneburger Heide, een 23.000 hectare groot natuurgebied in het noordoosten van Duitsland (ter vergelijking: park De Hoge Veluwe is 5000 hectare groot). Ik was gevraagd om mee te gaan om mijn Duits, niet om mijn kennis over wolven. Al vertalend wel een boel meer geleerd over de wolf!
Er zijn meer landen in Europa waar wolven in het wild leven, maar Duitsland is wel het dichtste bij Nederland waar een roedel voorkomt. De Lüneburger Heide is het oudste natuurpark van Duitsland en wel 100.000 hektare groot. Het ligt in de provincie ‘Nierdersachsen’ tussen Bremen, Hamburg en Hannover en omvat het grootste aaneengesloten heidegebied van Middeleuropa. Een perfect gebied voor de wolf!
In Niedersachsen leven rond de 50 wilde wolven waarvan ongeveer 5 roedels (familiegroep) en andere als ‘Einzelfwolf’, eenzame wolf is dan niet helemaal de juiste vertaling; het gaat in zo’n geval om alleen levende, vaak jonge wolven. De wolven zijn hier nergens uitgezet maar op eigen initiatief gekomen. Hij kwam altijd al vanuit het Oosten op zoek naar nieuwe territoria maar sinds 30 jaar worden ze hier niet meer afgeschoten. Daardoor ‘komt’ de wolf naar het Westen.
De Lüneburger Heide is een gebied waar niet alleen een wolvenroedel thuis is maar zelfs de eerste pups geboren zijn. Het is verder ook een gebied dat heel erg vergelijkbaar is met Drenthe: veel heide, bossen, schapen en runderen, alleen dan veel groter. Hoe past de wolf dan in dat plaatje?
ROEG heeft een aantal interviews in het gebied gevoerd met o.a. Britta Habbe, de wolvenonderzoekster van Niedersachsen. Zij werkt gek genoeg in opdracht van de provinciale jachtvereniging! Verder ook een gesprek met Tanja Askani, een wolvenexpert die al vele jaren met wolven werkt. Tenslotte een jager en een schaapsherder uit het gebied. Hoe ervaren zij allemaal de terugkomst van de wolf, hebben zij er last van of is het juist aantrekkelijk voor het toerisme?
De wolven die in de Lüneburger Heide leven hebben daar zo’n groot gebied dat tot nu niemand er nog last van heeft. Ze jagen met name op reeën die er veel voorkomen. Schapen worden niet aangevallen maar dat komt vooral omdat de kuddes ’s nachts binnen staan – niet vanwege de wolf trouwens maar om de heide te beschermen. De herder vertelde zelfs dat hij, helaas, nog nooit een wolf heeft gezien! Ik dacht toch als iemand de kans heeft dan hij… hij loopt al 20 jaar elke dag uren in dat gebied rond. Nou, niet zo gek dat wij in die twee dagen geen wolf hebben gezien.
De jager had wel al een paar keer een enkele wolf gezien maar altijd terwijl hij in een hoogzit zat, nooit zo maar onderweg. Iedereen bevestigde trouwens dat het hele schuwe dieren zijn die alleen in de schemering of ’s nachts heel af en toe eens gezien worden. De meeste data verzamelen ze daarom via wildcameras en sporen. Niet gek dus dat ze ook zeggen dat de aanwezigheid van de wolf niet veel invloed heeft op het toerisme. Zou ook wel jammer zijn als je komt om een wolf te zien en dan houdt die zich niet aan de afspraak! Jammer maar wel geruststellend voor de gewone wandelaar dat de kans dat je opeens oog-in-oog staat met een wolf zo goed als nul is.
De jager vertelde dat door de aanwezigheid van de wolven het wild aan de wandel gaat. Zo duiken b.v. herten of zwijnen in gebieden op waar ze vroeger nooit kwamen. Het gaat dan altijd om tijdelijke ‘bezoeken’ maar er wordt vermoedt dat de wolven het wild in beweging brengen. Onderzocht is dat nog niet, maar vergelijkbare verhalen zijn bekend van Amerikaanse wildparken.
Wij hebben ook nog een dappere poging gedaan om sporen van wolven te zien maar dat was haast onmogelijk met twee dagen stromende regen. Jammer! Wel een reden om nog eens terug te gaan.
De prent op deze foto is van de wolven uit het wildpark waar Tanja Askani werkt. Zij heeft als doel om de wolven dichter bij de mensen te brengen, niet letterlijk maar vooral bedoeld om meer begrip te krijgen. Toch gaat dat bij haar via een, voor mijn gevoel overdreven, lichamelijk contact. Na afloop van het filmen moesten Aaldrik en ik dan ook perse nog even met iets lekkers in de hand gaan zitten zodat de wolven liefst onze gezichten gingen af slobberen. Tja, daar sta ik dan toch anders tegenover. Het zijn en blijven wilde en machtige dieren. Ik was niet bang voor ze maar ze hoeven mij ook niet op een voor hun onnatuurlijke manier te behandelen.
Het was wel indrukwekkend om deze prachtige dieren eens van zo dicht bij te zien. Wat een poten, en wat een tanden! De wolf is echt wel een bijzonder dier. En zeker eentje die tot verbeelding spreekt. Ook in Duitsland blijft er een tweedeling: of je haat hem of je houdt van hem. Je bent tegen- of voor de terugkomst van de wolf.
Misschien was voor mij zelf het meest interessante aan deze tour dat ik veel over het dier ‘wolf’ heb geleerd. Het is niet zomaar een dier en er wordt niet voor niets zo veel en fel discussie over gevoerd. De wolf leeft en concurreert al duizenden jaren samen met de mens. Bijzonder is dat wolven meer op ons mensen lijken dan we dachten.
Wolven zijn sociaal en coöperatief, zorgen lang voor hun nakomelingen en zelfs voor oude en geblesseerde roedelgenoten. Dat zie je niet veel bij dieren. Ze kunnen communiceren om samen te jagen maar doen dat ook om hun jongen op te voeden. Misschien het meest bijzonder: wolven hebben empathie! Ze kunnen zich dus in iemand anders verplaatsen en zo hun gedrag aanpassen. Ze schijnen zelfs te plannen en dus niet alleen in het nu te leven. Eigenschappen die toch eigenlijk meer dan menselijk zijn. Deze gelijkenissen zijn de oorsprong waarom we zo goed kunnen samenleven met honden, we begrijpen elkaar. Maar begrijpen we dan ook een wild levend wolfsroedel?
Wolven kunnen alleen of in roedels jagen. Uit onderzoeken in het Yellowstone National Park blijkt dat des te groter een jagend wolfsroedel is des te groter zijn ook de dieren waar ze op jagen. Dat vind ik interessant voor hier in Europa, want als de roedels in de toekomst groter zouden worden betekent dat ook dat de prooidieren groter kunnen worden. Dan gaat het misschien niet meer om schapen en reeën maar ook om herten en runderen. Wie weet.
Een wolf kan tot 25% van zijn lichaamsgewicht in een keer als voedsel opvreten. Dat is echt veel! Hij moet dan wel rusten en kan vaak niet eens meer makkelijk lopen, een tonnetje op poten. Ze kunnen ook lang zonder voedsel, verliezen dan aanzienlijk aan gewicht maar hebben dat na twee dagen voedsel ook meteen weer terug.
Typisch voor wolven is dat ze hun prooi als eerste bij de buik open trekken. Daar is de huid dun en kunnen ze makkelijker ‘naar binnen’. Ze trekken dan de maag met inhoud eruit en laten die voorlopig liggen. Organen zoals de lever, hart en longen zijn het eerste dat ze eten. De nieren zijn wat kleiner en een B-keuze.
Stap twee is de maagwand. De maaginhoud wordt daardoor vaak verspreid en is soms het enige dat achterblijft van een prooidier. Dan wordt de rest van het beest gegeten met als laatste de botten en de huid. Wolven kauwen niet maar scheuren alles in grote stukken en schokken die naar binnen. Verteren begint pas in de maag.
Wolven zijn roedeldieren maar het schijnt een fabeltje dat zo’n roedel altijd wordt aangevoerd door een alfa-hond. De leidersrol lijkt veel minder gefixeerd dan altijd is aangenomen. Het is veel meer een sociaal gebeuren en er wordt zelfs aangenomen dat er voor verschillende taken verschillende leiders binnen een roedel zijn.
Toeval of voorbestemd: na twee dagen regen zitten we met een bakje koffie en apfelstroedel in een café… blijkt de eigenaar ook jager! Met een duidelijke menig over de wolf; hij vreest dat doordat de wolf in Duitsland streng beschermd en, zoals hij dat noemt, vertroeteld wordt de wolven in de toekomst niet meer bang zullen zijn voor de mensen. Volgens hem leren de jongen wolven van nu geen respect meer voor de mens en zijn daardoor brutaler en minder bang. Hij pleit ervoor om uit elk roedel af en toe een dier te schieten zodat ‘de angst voor de mens’ blijft. Zou dat werken? Ik vraag het me af. Dan moeten de wolven echt wel het verband leggen en moet je als jager vooral heel goed weten wie bij welk roedel hoort.
Interessant is trouwens dat hij het af en toe zien van een jonge wolf langs de weg ziet als een gebrek aan respect voor de mens. Terwijl Tanja Askani dat juist verklaard door het feit dat jonge wolven veel op jonge mensen lijken. Net als pubers die denken dat ze wel oud genoeg zijn om alleen op stap te kunnen doen jonge wolven dat ook. Maar eigenlijk zijn ze nog onervaren en doen ze dus domme dingen. Vergelijkbaar met pubers die midden op straat lopen, lopen jonge wolven dan ergens waar het voor hun eigenlijk te gevaarlijk is.
Een prachtig voorbeeld hoe je op heel verschillende wijze naar hetzelfde kan kijken en interpreteren. En zo jouw motivatie of je voor of tegen de wolf bent.
De Lüneburger Heide is groot en toch gaan af en toe enkele wolven op stap op zoek naar nieuwe gebieden. De schaapsherder zei nog als afscheid “Macht euch keine Sorgen, der Wolf ist schon in Holland!” Hij was ervan overtuigd dat er bij ons al wolven zijn. Dat zal wel niet zo’n vaart lopen, maar hoe groot is de kans dat een wolf toch zo ver naar het Westen trekt? In Denemarken is al een wolf gezien dus waarom niet een ‘go West’ voor een wolf? Zwervende wolven op zoek naar een nieuw gebied schijnen graag een vergelijkbaar gebied als waar ze vandaan komen als nieuw thuis te kiezen. Drenthe zou zich uitstekend lenen als een ‘New Lüneburger Heide’. Het landschap lijkt er tenslotte veel op en het is het dichtstbijzijnde vanuit daar, het is vanaf de grens nog maar 200 km.
Wolven in Nederland, hoe kijk jij daar tegenaan?
