BLOG EXTRA | Maak buiten je thuis!

Malaherten in moerassen.


“Wat doen jullie als jullie geen cursus geven?”
Een vraag die we regelmatig krijgen. Een van de dingen is het voorbereiden van cursussen of opzetten van een nieuwe. In dit geval een verkenning van een mogelijk nieuwe expeditie die we willen gaan aanbieden.

IMG_8798Verkenning expeditie Naliboki forest. Wit Rusland / Belarus.
Een kort verslag daarvan, n.a.v. krabbels uit ons reis dagboek, eind mei 2016.

P1180821De eerste 2 dagen zitten erop. We hebben al een kleine beek afgevaren in een houtje/touwtje kayak. We krijgen een lap binnenband en een -eigenlijk- lege tube lijm mee, om eventuele gaten te plakken.
Ik heb, al varend, nog nooit zoveel sporen van bevers bij elkaar gezien als hier. Je kunt letterlijk zigzaggend de sporen bekijken, om de paar meter is er iets te zien op de linker- of rechteroever. Meestal plekken waar ze aan land gaan om eten te zoeken. Hun dikke platte staart heeft de oever glad geveegd.

IMG_8440Bij een krakkemikkige oude brug worden we weer opgepikt. Vlakbij staan een aantal huizen, de meeste onbewoond en verlaten. De honden van een man die er alleen woont zijn deels verwilderd, de teef is gedekt door een wolf reu! Het nest is gevonden. Vadim heeft een volledig witte pup gehouden. 2 andere pups vinden nog een ‘thuis’ en de andere pups…
Dit is het oostblok! Echt een andere wereld.

P1180588Het is 12 uur ‘s nachts. Volle maan. In het veld vol nevel roepen meerdere kwartelkoningen. Een nachtegaal zingt zoals alleen hij dat kan. Twee van mijn drie bewegingscameras staan. Een staat gericht op een rustplek van een lynx. Het is een verhoging met één grove den. Vanaf die plek kijkt de lynx uit over een klein dal met veenmos. Er liggen meerdere drollen en aan de den zitten haren en zijn krabsporen (nagels) te zien.

De ander staat in een dicht bos, bij een klein open stukje met zand. Een wisent komt daar regelmatig een stofbad nemen. Het bos is geweldig. Grote eiken en heel veel lindes en hazelaars. De hele bodem is groen van allerlei andere planten.

Later die week gaan we op stap “wiz ze kaar”. We zijn te gast bij Vadim Sidorovich, een zooloog die een ‘fieldstation’ heeft opgezet. Met hem zullen we deze nieuwe expeditie samen opzetten. Hij heeft niet alleen veel kennis van de flora en fauna, maar weet ook enorm veel van de (cultuur)geschiedenis van het hele gebied.
We rijden een lange route over zandpaden door het bos. Vandaag gaan we op zoek naar mogelijke ‘wolfdens’ (nest van een wolf). Het is nu de tijd om die te gaan zoeken. Op splitsingen van wegen kijken we naar markeer sporen. Wolven markeren daar door te krabben en te piesen. We vinden er een aantal (foto links). Er ligt een drol bij, vol met zwart wollig haar. “I sienk iet ies from a dog”. Honden worden hier door wolven als concurrent gezien en waar mogelijk zondermeer gedood en soms gegeten.
Verder genoeg prenten van de wolven zelf op de lange zandpaden. Aan de hand van de plek en de richting is soms uit te vogelen in welk gebied een wolfpaar hun nestplek heeft.
We gaan allerlei bosvakken in en hij laat wat oude dens als voorbeeld zien. Soms door de wolven zelf gegraven, soms niet meer dan een kommetje aan de voet van een omgevallen boom in de open lucht (foto rechts).

P1180681P1180603

De bossen hier blijven me verbazen, ik heb echt al heel wat bos gezien, maar nog nooit zo snel wisselend in soort. Het ene moment loop je in een grove den bos met bosbes ondergroei, 200 meter verder is het veenmos met berk, dan 500 meter verder weer eik met hazelaar en daarna weer fijnspar gemengd met populier! Het is ploegen en beulen soms. Klimmen en klauteren over allemaal omgevallen bomen, je weg zoeken door moerasbos met riet en zegges, lopend van de ene voet van een els naar de andere. Balancerend over bomen die over sloten en diepere delen liggen. Een laars uit de bagger trekken. Een enkele keer maken we MOOI gebruik van een beverdam.

Soms zijn er droge ruggen met af en toe echt enorme eiken. Veel van die reuzen zijn gekapt, maar een deel van een oerbos met eiken van 2-300 jaar oud staat nog. Indrukwekkend. Ook het idee wat die al hebben meegemaakt. In het bos resten van loopgraven uit WO I om maar wat te noemen, 100 jaar oud prikkeldraad steekt nog uit de schors… Het oerbos is oranje gevlekt door grote aantallen zwavelzwammen die in grote hompen op dode eiken zitten. Bovenin de kroon van een eik zit een mega nest van een arend. De enige manier om bij dit bos te komen is een aantal kanalen over te steken met een klein opblaasbootje.
We schrikken een edelhert op met een nog klein bastgewei, die in het water stond te koelen. Hij gaat er in paniek vandoor en steekt het volledige veld (ik schat wel 2 kilometer) over in galop!
In weer een ander bos vind ik een gewei XXL van een Malahert, hier ooit ingevoerd uit Siberie voor de jacht.

P1180874P1180853P1180693

P1180632De kanalen en sloten die we overal tegenkomen zijn een verhaal apart. Tot de jaren ’60 was het landschap totaal anders, vooral een moeras landschap. De Russen (bezetters na WO II) wilden het volledige gebied ontwateren om er landbouwgrond voor te maken voor de ‘alle-arbeiders-verenigt-u’.
Voor het overgrote deel werd het een totale mislukking. Door al die gegraven ontwateringskanalen (allemaal met de hand…) kwamen bevers heel makkelijk het gebied in en die hadden hun eigen visie op water.
Ze hebben overal dammen aangelegd en grote gebieden kwamen daardoor onder water te staan. In het Naliboki forest zijn 7000 ‘beaver ponds’ geteld! Zo ontstonden er grote uitgestrekte moerasbossen waar de natuur vrij spel kreeg. Zwarte ooievaar, schreeuwarend, eland en vele andere dieren voelen zich er prima thuis.

4 uur eruit en even later ontbijt. We vinden op het zandpad verse prenten van wolf en vos. Die laatste staat hier op de menulijst van wolf en lynx en je komt ze nauwelijks tegen. Deze vos heeft in het spoor van de wolf gelopen. Bijzondere aktie van hem! Bij een groot veld komt een gouden zon door de nevel heen. Een 4-tal edelhert hindes staat naar ons te kijken, de stoom komt uit hun neus. Bijna een film cliche.

P1180739P1180644

Het bos waar we daarna induiken is ook alweer geweldig. Van droog naar volledig moeras, lindes, sparren, bosbessen, rietvelden. Bijzonder. Voor ons beweging en wat gekraak. Een grote zeug staat op want ze heeft ons gehoord. Als de wind draait ruiken we ze duidelijk. ‘Ze’ want het zijn 3 zeugen en we zien een grote groep biggen ronddraaien. Ook weer een overlevings strategie: een aantal zeugen werkt samen om sterker te staan tegenover de wolven.
De grootste zeug vertrouwt het nog steeds niet en probeert onze lucht te vangen. We staan doodstil. Feest voor de muggen die daar meteen gebruik van maken. Dan kiezen ze, zoals altijd, het zekere voor het onzekere, en gaan er vandoor. Het zijn minstens 15 biggen tellen we in de gauwigheid. Hun sporen zijn nog lang te volgen in de zompige bodem, hun lijven maken kleine sleuven in de zee van planten. Ik zou ze wel willen volgen, maar daar is geen tijd voor.

P1180784Geschiedenis. Alles is hier nog te vinden. Op een van de zandruggen zijn nog duidelijk de resten van een partizanenkamp te vinden: grote rechthoekige kuilen omdat de hutten half waren ingegegraven. Hier heeft een compleet dorp gestaan! Er liggen zelfs nog compleet verroestte messtins. Bijzonder.
In een ander vergelijkbaar bos vinden we de resten van de ‘Bielski brothers’: hier leefden tijdens WO II een hele grote groep Joodse vluchtelingen (foto links). De film ‘Defiance’ is erop gebaseerd. In de hoogtijdagen leefden er in het Naliboki gebied bijna 10.000 (!!) partizanen, verdeeld in 4 verschillende groepen met elk hun eigen ideeën en werkwijzes. Dat je zoveel mensen in dit moerasgebied kwijt kunt dat snap ik als ik hier ben, maar hoe krijg je al het eten bij elkaar voor zoveel mensen? Het moet een enorme klus zijn geweest.
De reactie van de Duitsers op al die partizanen was ‘rücksichtlos’: de kampen werden vanuit de lucht gebombardeerd en alle huizen in het gebied t/m een straal van 15 kilometer om het Naliboki forest heen werden in brand gestoken. Ongelooflijk. Het betekent dat elk huis wat je nu ziet na de oorlog nieuw is gebouwd. In sommige gevallen werd zo’n nieuw dorp daarna ook nog eens door de Soviets gesloopt. De bewoners hier hebben het flink voor hun kiezen gehad. Velen hebben WO II niet overleefd…(foto links onder)

P1180730P1180928

Het is, ook nu nog, een hard bestaan. Lange koude winters, veel moerasgebied, veel arme zandgrond, en heel veel muggen. We bekijken een leegstaande en verlaten boerderij.
Ook hier is het oorspronkelijke huis afgebrand, daarna leefden ze met een grote familie samen in een kleine noodwoning, die staat er nog steeds. Hun koe stond letterlijk in de woonkamer. Na de oorlog hebben ze alles weer van de grond af opgebouwd en nu staat alles verlaten.
Potten jam in de koelkast, bestek op tafel, familiefoto’s aan de muur. Schoenen en kleding in de kast. Visnetten, een klem voor marters, klein kaliber munitie… Alles is binnen nog aanwezig. Ongelooflijk.
Hier woonde ooit een boerenfamilie, met een paard, wat koeien, kippen, ganzen. Kleine akkers met wat aardappels, boekweit, pompoenen, bessen en fruitbomen, misschien wat rogge.

Lange winters, zwijnen die je oogst in een nacht kunnen opvreten, wolven, muggen, moeras.
Deze mensen waren bijna volledig zelfverzorgend, levend van het land en ver weg van welke voorziening dan ook. Voor mij is dat ook zonder meer bushcraft.

P1180989IMG_9043
Wit Rusland is bijzonder. En dat blijft het. Wij kijken uit om daar weer rond te struinen. Te genieten van de pure natuur. De geschiedenis van het land. En de bijzondere verhouding tussen mens en natuur.

Vanwege het enorme aantal spams kun je helaas geen reactie achterlaten op deze blog. Wil je wel graag reageren, leuk! Stuur dan een email naar info (ad) extrabushcraft punt nl



Reacties op dit artikel:
  1. Johan Mees schreef:

    Muggen spuwende moerasbossen en grote carnivoren, Dat klinkt voor deze natuurvorser als een zeer aantrekkelijk gebied!

    • EXTRA (René) schreef:

      Vooral die carnivoren wat mij betreft! De muggen waren nu al ‘veel’, laat staan over een maand. De maand Juli heeft daar als bijnaam; ‘eaten’ (behalve muggen ook midges, dazen, en nog een andere steker)

  2. Remco kok schreef:

    Prachtig verhaal René en Beke
    Groetjes Remco

  3. Carmella Zantvoort schreef:

    Prachtig verhaal. Alsof ik daar met jullie mee liep.
    Wanneer gaan we??

  4. Ursula Cos schreef:

    Wat een bijzonder gebied en een intrigerend stuk geschiedenis. Bedankt voor het delen.

  5. Edo van Uchelen schreef:

    Het is een prachtig gebied. Ruimte, rust en stilte. Voorbeeld van hoe goed het kan gaan als je de boel de boel laat en niets doet. Er wordt ook niet of nauwelijks gejaagd. Ik was er met een groepje fotografen, twee jaar terug in oktober. De gidsen ‘brachten’ons naar de wisenten. Ook bastaardarend gezien (als broedvogel symbolisch voor de laatste wildernissen in oost Europa) en overal bevers.

    • EXTRA (René) schreef:

      Zeker overal bevers, wat een impact op het landschap! In goede zin dan. de relatie wolf-bever is ook echt interessant, iedereen ziet maar wolven op herten jagen (TV!), maar veel wolven daar jagen op bevers. In de zomer is er meestal een (erg) lage waterstand, bevers doen er alles aan om dan nog veilig aan- en bij hun voedsel te kunnen komen. Zelfs tijdelijke emigratie!

      • Edo van Uchelen schreef:

        Ja, bever is belangrijkste prooi voor wolf. De juiste maat, relatief traag, niet gevaarlijk en veel vlees. En massaal aanwezig.

  6. m van drunen zielonko schreef:

    Een mooi verhaal,mijn vader is in naliboki geboren en vertelde altijd over z,n kindertijd .de winters metde meters hoge sneeuw voor t huisje.het huilen van de wolven ,en vooral de bossen ,waar hij zich hier ook het beste op z,n gemak voelde zoekend naar paddestoelen met vrouw en kinderen.door uw foto,s heb ik nu ook n beeld daarbij
    djw vr gr marianne

    • EXTRA (René) schreef:

      Beste Marianne, mooi om te lezen! Ik zal je een link sturen van een boek wat is geschreven over de geschiedenis van Naliboki. Groeten, Rene Nauta – EXTRA